ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ο Χριστός κάλεσε τους μαθητές του να γίνουν μάρτυρες Του. Δεν έγραψε ο ίδιος την ιστορία της ζωής του. Και δεν έστειλε καμία επιστολή στις εκκλησίες. Αλλά η προσωπικότητα Του έκανε μεγάλη εντύπωση στις καρδιές των ακόλουθων Του, τους οποίους το Άγιο Πνεύμα οδήγησε στο να δοξάσουν τον Κύριο Ιησού Χριστό. Αυτοί είδαν στην αγάπη Του την ταπεινότητα Του, τον θάνατο Του και την ανάσταση Του, την δόξα του Μονογενή του Πατέρα, γεμάτη χάρη και αλήθεια. Ενώ οι ευαγγελιστές Ματθαίος, Μάρκος και ο Λουκάς εξήγησαν τα λόγια και τις πράξεις του Ιησού, και το βασίλειο του Θεού ως το σκοπό της έλευσης Του, ο Ιωάννης περιέγραψε το ενδόμυχο πρόσωπο του Ιησού και την άγια αγάπη Του. Γι’ αυτό το λόγο, το ευαγγέλιο του Ιωάννη ονομάστηκε το βασικό ευαγγέλιο, το οποίο είναι η κορωνίδα όλων των βιβλίων της Αγίας Γραφής.
Ποιος είναι ο συγγραφέας αυτού του Ευαγγελίου;
Οι Πατέρες της εκκλησίας το δεύτερο αιώνα συμφώνησαν ότι ο Ιωάννης, ο μαθητής του Ιησού, ήταν ο συγγραφέας αυτού του μοναδικού βιβλίου. Ο ευαγγελιστής Ιωάννης ανέφερε τα ονόματα πολλών αποστολών, αλλά ποτέ δεν ανέφερε το όνομα είτε του αδερφού του Ιάκωβου είτε το δικό του, επειδή δεν θεώρησε τον εαυτό του άξιο να αναφερθεί μαζί με το όνομα του Κυρίου και Σωτήρα του. Ωστόσο, ο Επίσκοπος Ειρηναίος της Λυών στη Γαλλία ξεκάθαρα έγραψε ότι ο Ιωάννης, ο μαθητής του Κυρίου που έγειρε στο στήθος Του κατά τη διάρκεια του Τελευταίου Δείπνου, ήταν αυτός που έγραψε αυτό το ευαγγέλιο, ενώ υπηρετούσε στην Έφεσο της Ανατολής κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αυτοκράτορα Τραϊανού.
Μερικοί κριτικοί νομίζουν ότι ο Ιωάννης, ο συγγραφέας αυτού του ευαγγελίου, δεν ήταν ο μαθητής που συνόδευε τον Ιησού, αλλά ένας από τους πρεσβύτερούς της εκκλησίας της Εφέσου, ο οποίος ήταν μαθητής του απόστολου Ιωάννη και ότι το ευαγγέλιο γράφτηκε αργότερα. Αυτοί οι κριτικοί ήταν ονειροπόλοι και δεν γνώριζαν το Πνεύμα της αλήθειας, το οποίο δεν ψεύδεται, επειδή ο απόστολος Ιωάννης έγραψε στο πρώτο πρόσωπο όταν είπε «και είδαμε την δόξα Του». Έτσι ο συγγραφέας του ευαγγελίου ήταν ένας από τους αυτόπτες μάρτυρες της ζωής, του θανάτου και της ανάστασης του Ιησού. Και οι φίλοι του Ιωάννη ήταν εκείνοι που πρόσθεσαν στο τέλος του Ευαγγελίου του το ρηθέν, «Αυτός είναι ο μαθητής που επιβεβαιώνει αυτά τα γεγονότα και που τα έγραψε. Κι εμείς ξέρουμε πως λέει την αλήθεια.» (Ιωάννης 21:24) Έδωσαν έμφαση στα χαρακτηριστικά του Ιωάννη που τον ξεχώριζαν από τους υπόλοιπους αποστόλους, ο οποίος ήταν και ο λόγος που ο Ιησούς τον αγαπούσε και τον άφησε να γείρει στο στήθος του κατά την διάρκεια του πρώτου άγιου δείπνου. Και ήταν ο μόνος που τολμούσε να ρωτήσει τον Ιησού για τον προδότη, λέγοντας, «Ποιος είναι, Κύριε (αυτός που θα σε παραδώσει);» (Ιωάννης 13:25).
Ο Ιωάννης ήταν ένας νεαρός άνδρας όταν ο Ιησούς τον κάλεσε να τον υπηρετήσει. Ήταν ο μικρότερος στον κύκλο των δώδεκα αποστόλων. Ήταν ψαράς. Το όνομα του πατέρα του ήταν Ζεβεδαίος και το όνομα της μητέρας του Σαλώμη. Έζησε με την οικογένεια του στην Βηθεσδά στις ακτές της λίμνης Τιβεριάδας. Συνόδευσε τον Πέτρο, τον Ανδρέα και τον αδερφό του Ιάκωβο, μαζί με τον Φίλιππο και τον Ναθαναήλ όταν πήγαν μαζί στην κοιλάδα του Ιορδάνη στον Ιωάννη τον Βαπτιστή ο οποίος καλούσε σε μετάνοια. Οι άνθρωποι έτρεχαν σ’ αυτόν και ανάμεσα τους και ο Ιωάννης, ο γιος του Ζεβεδαίου, ο οποίος ζητούσε συγχώρηση και βάπτισμα από τα χέρια του Βαπτιστή στον Ιορδάνη τον Ποταμό. Ο Ιωάννης ήταν πιθανότατα συγγενής της οικογένειας του αρχιερέα Άννα επειδή τον ήξεραν και είχε το δικαίωμα να μπει στο παλάτι. Έτσι, ήταν κοντά σε μια αρχιερατική οικογένεια. Γι’ αυτό, ανέφερε στο ευαγγέλιο του κάτι που δεν ανέφεραν οι υπόλοιποι ευαγγελιστές, τι δηλαδή είπε ο Βαπτιστής για τον Ιησού, ότι είναι ο Αμνός του Θεού που αφαιρεί την αμαρτία του κόσμου. Με αυτό τον τρόπο, ο απόστολος Ιωάννης, με την οδηγία του Αγίου Πνεύματος, έγινε ο μαθητής που αντιλήφθηκε τον Κύριο Ιησού στο μέγεθος της αγάπης του περισσότερο από τους υπόλοιπους.
Η σχέση ανάμεσα στον Ιωάννη και τους άλλους τρεις ευαγγελιστές
Όταν ο Ιωάννης έγραψε το ευαγγέλιο του, τα ευαγγέλια σύμφωνα με τον Ματθαίο, τον Μάρκο και τον Λουκά είχαν ήδη γραφτεί και ήταν γνωστά στην εκκλησία για αρκετό καιρό. Οι τρεις ευαγγελιστές έγραψαν τα βιβλία τους στη βάση ενός γνήσιου Εβραϊκού βιβλίου στο οποίο οι απόστολοι συγκέντρωσαν μέσω των χεριών του Ματθαίου τα ρηθέντα του Ιησού, έτσι ώστε να μην χαθούν, ειδικά κατά τη διάρκεια του χρόνου όπου τα χρόνια είχαν περάσει και ο Κύριος δεν είχε επιστρέψει ακόμη. Πιθανότατα οι πράξεις του Ιησού και τα συμβάντα της ζωής του καταγράφηκαν σε μια ξεχωριστή συλλογή. Οι ευαγγελιστές φρόντισαν ιδιαίτερα να περάσουν στις επόμενες γενιές με πιστότητα αυτά τα γραπτά. Ο Λουκάς ο γιατρός έδωσε βάση σε άλλες πηγές αφότου συνάντησε την Μαρία την μητέρα του Ιησού και διαφορετικούς αυτόπτες μάρτυρες.
Ο Ιωάννης από μόνος του, ωστόσο, αποτελεί μια σημαντική πηγή μαζί με τις άλλες πηγές που αναφέρονται πιο πάνω. Δεν ήθελε να επαναλάβει τα νέα και τα ρηθέντα που ήταν γνωστά στην εκκλησία, αλλά ήθελε να προσθέσει σ’ αυτά. Ενώ τα τρία πρώτα ευαγγέλια διακηρύττουν τις πράξεις του Ιησού στην περιοχή της Γαλιλαίας, δείχνοντας ένα μόνο ταξίδι στην Ιερουσαλήμ που ο Ιησούς υποσχέθηκε να κάνει κατά τη διάρκεια της διακονίας του, βρίσκοντας τον θάνατο εκεί, το τέταρτο ευαγγέλιο μας δείχνει τι έκανε ο Ιησούς στην Ιερουσαλήμ πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την διακονία του στην περιοχή της Γαλιλαίας. Ο Ιωάννης μας μαρτυρά ότι ο Ιησούς ήταν παρών τρεις φορές στην πρωτεύουσα της χώρας του, όπου οι αρχηγοί του έθνους του επανειλημμένα τον απέρριπταν. Και μετά από μια αυξανόμενη αντίθεση απέναντι σ’ Αυτόν, τον παρέδωσαν για να σταυρωθεί. Έτσι η σπουδαιότητα του Ιωάννη έγκειται στο ότι αυτός έδειξε την διακονία του Ιησού ανάμεσα στους Εβραίους της Ιερουσαλήμ, το κέντρο της κουλτούρας της Παλαιάς Διαθήκης.
Ο τέταρτος ευαγγελιστής δεν έδωσε μεγάλη προσοχή στα θαύματα που έκανε ο Ιησούς, αναφέροντας μόνο έξι από αυτά. Τι ήθελε να διευκρινίσει ο Ιωάννης με αυτό; Διακήρυξε τα λόγια του Ιησού με το στυλ Εκείνου (δηλαδή του Πατέρα) που λέει, «Εγώ είμαι» και με αυτό τον τρόπο εξήγησε την προσωπικότητα του Ιησού. Οι πρώτοι τρεις ευαγγελιστές επικεντρώθηκαν στο να αναφέρουν τις πράξεις και τη ζωή του Ιησού αλλά ο Ιωάννης επικεντρώθηκε περισσότερο στο να σκιαγραφήσει το πρόσωπο του Χριστού στη δόξα Του μπροστά στα μάτια μας. Αλλά πού βρήκε ο Ιωάννης τέτοιες λέξεις, που δε μπορούν να βρεθούν στους υπόλοιπους, και τις οποίες ο Ιησούς τις είπε για τον εαυτό Του; Ήταν το Άγιο Πνεύμα που του τα υπενθύμισε μετά την Πεντηκοστή. Επειδή ο ίδιος ο Ιωάννης ομολόγησε σε διαφορετικά χρονικά σημεία ότι οι μαθητές δεν καταλάβαιναν την αλήθεια από μερικά λόγια που είπε ο Ιησούς παρά μόνο μετά την ανάσταση Του και την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος επάνω τους. Με αυτό τον τρόπο, κατανόησε το νόημα των λόγων του Ιησού, τα οποία είπε για τον εαυτό Του και περιείχαν τη φράση «ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ». Είναι ένα ξεχωριστό χαρακτηριστικό αυτού του μοναδικού ευαγγελίου.
Ο Ιωάννης επίσης αναφέρει τα λόγια του Ιησού κατά τα οποία αντιπαρέθεσε τα αντίθετα, όπως το φως και το σκοτάδι, το πνεύμα και το σώμα, την αλήθεια και το ψέμα, τη ζωή και τον θάνατο, καθώς και την καταγωγή από πάνω και από κάτω. Σπάνια βρίσκουμε αυτές τις αντιθέσεις σε άλλα ευαγγέλια. Αλλά το Άγιο Πνεύμα υπενθύμισε στον Ιωάννη μετά από πολλά χρόνια τα αποφθέγματα του Κυρίου, ενώ ζούσε σε περιοχή Ελληνική επιρροής. Διευκρίνισε στον ευαγγελιστή ότι ο Ιησούς δεν μιλούσε μόνο με ένα Σημιτικό Εβραϊκό τρόπο αλλά χρησιμοποιούσε και Ελληνικές φράσεις για τα έθνη.
Ποιος είναι ο σκοπός του Ευαγγελίου του Ιωάννη;
Ο Ιωάννης δεν ήθελε να περιγράψει τον Ιησού με ένα λόγιο φιλοσοφικό ή φανταστικό πνευματικό τρόπο, αλλά επικεντρώθηκε περισσότερο από τους άλλους στην ενσάρκωση Του, την αδυναμία Του και τη δίψα Του, ενώ κρέμονταν στον σταυρό. Το έκανε επίσης ξεκάθαρο ότι ο Ιησούς είναι ο Σωτήρας της ανθρωπότητας και όχι μόνο των Ιουδαίων, μια και είναι ο Αμνός του Θεού που αφαίρεσε την αμαρτία του κόσμου. Μας διακήρυξε πόσο ο Θεός αγάπησε όλη την ανθρωπότητα.
Αυτά τα πράγματα που αναφέραμε είναι μια μέθοδος και στοιχεία για τον τρόπο να φτάσουμε στην καρδιά αυτού του ευαγγελίου, και πιο συγκεκριμένα, ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο Υιός του Θεού. Η αιωνιότητά Του εμφανίστηκε στην προσωρινότητά Του, η θεϊκότητα Του στην ανθρώπινη φύση Του, και η εξουσία Του στην αδυναμία Του. Έτσι, εν Χριστώ, ο Θεός ήταν παρών ανάμεσα στους ανθρώπους.
Ο σκοπός των διευκρινίσεων του Ιωάννη δεν είναι να γνωρίζουμε τον Ιησού με ένα φιλοσοφικό ή μυστηριώδη τρόπο, αλλά να γνωρίζουμε τον Κύριο μέσω του Αγίου Πνεύματος στη βάση μιας ένθερμης πίστης. Γι’ αυτό, έκλεισε το ευαγγέλιο του με τα διάσημα λόγια, «Αυτά όμως γράφτηκαν για να πιστέψετε πως ο Ιησούς είναι ο Χριστός ο Υιός του Θεού, και πιστεύοντας να έχετε δι’ αυτού τη ζωή» (Ιωάννης 20:31). Η ζωντανή πίστη στην θεϊκότητα του Ιησού είναι ο σκοπός του ευαγγελίου του Ιωάννη. Αυτή η πίστη δημιουργεί μέσα μας την θεϊκή, άγια και αιώνια ζωή.
Σε ποιον ήταν γραμμένο το Ευαγγέλιο του Ιωάννη;
Αυτό το βιβλίο, γεμάτο από αληθινές διακηρύξεις για τον Χριστό δεν γράφτηκε για να ευαγγελίσει μη πιστούς, αλλά γράφτηκε για να χτίσει την εκκλησία και να την κάνει ώριμη στο Πνεύμα. Ο Παύλος είχε ήδη χτίσει διάφορες εκκλησίες στην Ανατολία και όταν φυλακίστηκε στην Ρώμη, ο Πέτρος ταξίδεψε στις εγκαταλειμμένες εκκλησίες και τους ενθάρρυνε. Όταν ο Πέτρος και ο Παύλος πέθαναν, πιθανότατα κατά τη διάρκεια των διωγμών κάτω από την εξουσία του Νέρωνα στη Ρώμη, ο Ιωάννης πήρε τη θέση τους και έζησε στην Έφεσο, το κέντρο της Χριστιανοσύνης εκείνη την εποχή. Ποίμανε τις διάφορες εκκλησίες που ήταν διασκορπισμένες κατά μήκος της Μικράς Ασίας. Όποιος διαβάζει τα γράμματα του και το δεύτερο και τρίτο κεφάλαιο της Αποκάλυψης κατανοεί τα άγχη και τους στόχους αυτού του απόστολου, ο οποίος διαλεύκανε σε μας την αγάπη του Θεού που ήταν ενσαρκωμένη στον Ιησού Χριστό. Πάλεψε ενάντια στους πιστούς που φιλοσοφούσαν, οι οποίοι είχαν διεισδύσει στο ποίμνιο του σαν λύκοι και είχαν διαφθείρει τα πρόβατα του με κενές σκέψεις, αυστηρούς κανονισμούς και μια ακάθαρτη ελευθερία επειδή μπέρδεψαν την αλήθεια με μάταιες σκέψεις.
Μαθητές του Ιωάννη του Βαπτιστή έζησαν επίσης στην Ανατολία, οι οποίοι τον τιμούσαν περισσότερο απ’ ότι τον Ιησού τον Σωτήρα. Περίμεναν ακόμη τον υποσχεμένο Μεσσία, σκεπτόμενοι ότι αυτός δεν είχε έρθει ακόμη. Περιγράφοντας το πρόσωπο του Ιησού, ο Ιωάννης αντέκρουε όλα αυτά τα διαφορετικά ρεύματα που αντιτάσσονταν στον Χριστό. Αυτός ύψωσε τη φωνή του ομολογώντας ενάντια στα αντίπαλα πνεύματα λέγοντας, «και είδαμε τη θεϊκή του δόξα, τη δόξα που ο μοναχογιός την έχει απ’ τον Πατέρα, ήρθε γεμάτος χάρη θεϊκή κι αλήθεια για μας».
Φαίνεται ότι οι περισσότεροι από αυτούς που δέχονταν αυτό το ευαγγέλιο ήταν Εθνικοί πιστοί επειδή ο Ιωάννης τους έθεσε μπροστά τους πολλές λεπτομέρειες της Εβραϊκής ζωής, την οποία οι Εβραίοι δεν χρειάζονταν να τους τις εξηγήσουν. Επίσης, ο Ιωάννης δεν εξαρτιόταν στο ευαγγέλιο του από λέξεις του Ιησού που ήταν γραμμένες στην Αραμαϊκή γλώσσα εκείνη την εποχή, μεταφράζοντας τες στα ελληνικά όπως οι υπόλοιποι ευαγγελιστές. Αντίθετα χρησιμοποίησε Ελληνικές φράσεις που ήταν γνωστές στην εκκλησία του και τις γέμισε με το πνεύμα του Ευαγγελίου και ομολογούσε τις λέξεις του Ιησού σε μια αγνή Ελληνική γλώσσα με κάθε ελευθερία και κάτω από την οδηγία του Αγίου Πνεύματος. Έτσι, το ευαγγέλιο του μιλάει με απλότητα και βάθος και με μεγαλύτερη ευγλωττία από ότι όλες οι καλλιτεχνικές ρητορικές προσπάθειες. Γι’ αυτό, το Άγιο Πνεύμα μας παρουσίασε σ’ αυτό το ευαγγέλιο το θησαυρό της αλήθειας με απλότητα, έτσι ώστε κάθε νέος να μπορεί να καταλάβει τις διαχρονικές του διδασκαλίες.
Πότε γράφτηκε αυτό το μοναδικό Ευαγγέλιο;
Ευχαριστούμε τον Κύριο Ιησού που οδήγησε τους ανατολιστές αρχαιολόγους στην Αίγυπτο μερικά χρόνια πριν να βρουν ένα κομμάτι πάπυρο του έτους 100 μ.Χ., πάνω στο οποίο μερικές από τις φράσεις του ευαγγελίου του Ιωάννη είναι γραμμένες με καθαρό τρόπο. Με αυτή την ανακάλυψη η μακρά συζήτηση τελείωσε και η δηλητηριασμένη κριτική εξαλείφθηκε επειδή οι ανασκαφές απέδειξαν ότι το ευαγγέλιο του Ιωάννη το έτος 100 μ.Χ. όχι μόνο στην Μικρά Ασία αλλά επίσης και στην Βόρεια Αφρική. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ήταν επίσης γνωστό στη Ρώμη. Αυτή η αλήθεια ενδυναμώνει την πίστη μας ότι ο απόστολος Ιωάννης σίγουρα είναι εκείνος που έγραψε το ευαγγέλιο του, όντας γεμάτος με το Άγιο Πνεύμα.
Ποιο είναι το περιεχόμενο αυτού του Ευαγγελίου;
Δεν είναι εύκολο ο άνθρωπος να συστηματοποιήσει την θεόπνευστη Γραφή. Και είναι ιδιαίτερα δύσκολο να χωρίσει το ευαγγέλιο του Ιωάννη σε χωριστά μέρη. Ωστόσο, προτείνουμε την παρακάτω σύνοψη:
- Η λάμψη του θείου φωτός (1:1 – 4:54)
- Το φως λάμπει στο σκοτάδι και το σκοτάδι δεν το κατανόησε (5:1 – 11:54)
- Το φως λάμπει στον κύκλο των αποστόλων (11:55 – 17:26)
- Το φως υπερνικάει το σκοτάδι (18:1 – 21:25)
Ο ευαγγελιστής Ιωάννης κατηγοριοποίησε τις σκέψεις του σε αλληλένδετους κρίκους, όπως σε μια πνευματική αλυσίδα, στην οποία κάθε κρίκος αποτελείται από μια ή δύο βασικές έννοιες ή λέξεις.
Οι δακτύλιοι δεν είναι εντελώς ξεχωρισμένοι ο ένας από τον άλλο, αλλά οι σημασίες τους μερικές φορές διασταυρώνονται. Ο Σημιτικός Εβραϊκός τρόπος σκέψης του Ιωάννη, με το βαθύ πνευματικό του όραμα, εναρμονίζεται με τη ζωντάνια της Ελληνικής γλώσσας σε μια μοναδική ένδοξη ενότητα. Το Άγιο Πνεύμα μας διευκρινίζει τις φράσεις αυτού του ευαγγελίου μέχρι σήμερα. Έγινε για μας η πηγή της γνώσης και της σοφίας χωρίς τέλος. Όποιος μελετάει αυτό το βιβλίο εντατικά θα γονατίσει μπροστά στον Υιό του Θεού και θα αφιερώσει τη ζωή του σ’ Αυτόν με ευγνωμοσύνη, δοξολογία και αιώνια απελευθέρωση.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:
- Ποιος είναι ο συγγραφέας του τέταρτου ευαγγελίου;
- Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στο τέταρτο ευαγγέλιο και τα τρία πρώτα ευαγγέλια;
- Ποιος είναι ο στόχος του ευαγγελίου του Ιωάννη;
- Σε ποιον ήταν γραμμένο αυτό το μοναδικό ευαγγέλιο;
- Πώς είναι δυνατόν να το χωρίσουμε σε υποενότητες με βάση το θέμα τους;