Previous Lesson -- Next Lesson
02 - MMLA BLU’N I SU FITILƐ : NYANMIƐN BƆBƆ YI I WUN NGLO
EZIPT LƆ TULƐ'N 20 : 2
"N ti Anannganman ɔ Nyanmiɛn, min yɛ man a tuli Ezipt lɔ blɛ bɔ a tɛ o kanga nun nin-ɔn"
Nán anz mun yԑ be fa mmla blu’n mannin-ͻn, asa kusu mmla blu’n ͻ ti-man mmla bͻ Nyanmiԑn fa mianmian sran mun-ͻn. Mmla blu’n nun’n, Nyanmiԑn bͻbͻ yԑ ͻ kan ndԑ kle sran mun-ͻn. I b’ͻ yili ninnge’n kwlaa’n, ͻ wunngeli ninnge ng’ͻ yili be’n be wun, yԑ i bͻ i nzuԑn’n nin klͻ sran liԑ’n ti’a kun’n, ͻ wunngeli i nvle b’ͻ ti sa tԑ yofuԑ’n i wun.
02.1 - Nyanmiԑn i sran wafa ng’ɔ ti’n
Nyanmiԑn mmla blu’n i ndԑ mma klikli’n yԑlԑ « N » annzԑ « min yԑ ». Nyanmiԑn ng’ɔ o nguan’n nun’n, ɔ kan ndԑ kԑ klɔ sran sa, ɔ ijɔ-man kԑ wawԑ wie bɔ be wun-mԑn sa, annzԑ kԑ angblannan b’ɔ tԑ mmua lɔ b’ɔ yo sro’n sa. Sran’n kwlaa kwla ti ndԑ ng’ɔ kan’n. Ɔ klo kԑ ɔ nin sran mun di anuansԑ nan sran’m be fa bé wla guԑ i su. Nán mmla’n annzԑ ya falԑ’n su yԑ ɔ jran yԑ ɔ nin e koko yalԑ-ɔ, sanngԑ i ye b’ɔ yo sran mun’n, i su yԑ ɔ jran yɛ ɔ nin e koko yalԑ-ɔ. Ɔ kpԑ i nyin e wun klun ufue nin klolԑ dan kpa nun. Nga ti aklunjuԑ ndԑ !
Sran’n kwla kaci i sin si Nyanmiɛn b’ɔ kwla like’n kwlaa yo’n yɛ ɔ wunnge i kpa yolԑ’n i wun mmua. Sanngɛ ɔ nin i sɔ’n ngba’n, Nyanmiɛn bɔ i nzuen’n nin klɔ sran liɛ’n ti’a kun’n, ɔ wun e lika kwlaa nga e wo’n. Lika kwlaa nga e kɔ’n, i nyin ta e su. I sɔ’n ti sran kwlaa ng’ɔ ti akunndanfuԑ’n, ɔ fata kɛ ɔ sɔ i flɛlɛ’n su. Kɛ ɔ kan ndɛ kle e b’ɔ se Kԑ « min yɛ n » i bo’n kle kɛ ɔ bu e sran yɛ e kwla kan ndɛ kle i kɛ sran nnyↄn bɔ be koko yalɛ’n sa. Afin ɔ si e.
I sɔ’n ti m bu kԑ fi nu’an lԑ, e se kԑ Anannganman Nyanmiԑn bɔbɔ, i b’ɔ suan ninnge kwlaa bo’n, i b’ɔ ti jɔlԑ difuԑ b’ɔ o lԑ titi’n, ɔ kan ndԑ kle e yɛlɛ kɛ ɔ ti sran. Man e sie e su ndɛ ng’ɔ kan’n i bo yɛ man e tie i kpa nin aklunnjuɛ.
02.2 - Nyanmiɛn o lɛ
Nyanmiɛn i sran wafa ng’ɔ ti’n ɔ yi i wun nglo weiin kpa ndɛ nga nun « min yɛ n ti ». ? Ɔ yo sɛ yɛ sran’m be kwla se kɛ Nyanmiɛn nu’an lɛ nin- ɔn ? Be nga be waan Nyanmiɛn nu’an lɛ’n, be ndɛ nga be kan’n ɔ lԑ’a jransuɛ afin kɛ Nyanmiɛn se kɛ « min yɛ n ti’n » i sɔ’n ti yɛ e kusu e o lɛ-ɔ. Nyanmiɛn o lɛ ! Ninnge’n kwlaa sin, i ngunmin yɛ ɔ ti anannganman-ɔn. Sran’n ɔ jao Nyanmiɛn b’ɔ yili i’n i wun kɛ ɔ su jao oka dan kpa kun wun’n sa. Nán ndɛ nga klɔ sran’n kɛn Nyanmiɛn su’n i yɛ ɔ ti nanwlԑ’n nin-ɔn. Nyanmiɛn bɔbɔ yɛ ɔ ti nanwlԑ’n nin-ɔn, yɛ ɔ yi mԑn’n sa piɛ. I afuɛ akpi-nsan yɛ, Davidi blɛ su’n sran wie mun b’a fa-man ndɛ nga su yɛ ɔ fin bé nuan fitee kɛ Nyanmiɛn nu’an lɛ (Jue mun 14). Davidi waan sran sɔ’m be si-man ngwlԑlɛ, be ti fiaunfuɛ mun, yɛlɛ kɛ be si-man nanwlԑ’n yɛ be nyin kpali i b’ɔ tra mɛn wunmuan nun b’ɔ suɛn i bo’n i su. Be o sa tԑ’n nun sanngɛ be si-man sɔ.
Nyanmiɛn bɔbɔ i wun ndɛ ng’ɔ kan’n, ɔ trutru ninnge kwlaa nga Budda su sufuɛ mun be kle’n nun. Afin be kle like kɛ man sran’n kpɔ i bɔbɔ wun, yɛ ɔ kun akonvisuɛ kwlaa ng’ɔ o i nun lele man i wla fi i wun. I sɔ’n ti’ɛ i su. Sran nga be o nguan nun mun be yɛ Nyanmiɛn klo kɛ ɔ nin be di anuansɛ-ɔ. Afin i bɔbɔ o nguan’n nun yɛ ɔ se kɛ «min yɛ n ti ». Kɛ ɔ o lɛ’n, ɔ man e kusu e nguan’n lɛ bo, yɛ e si like nga ti yɛ e o mԑn’n nun. Ɔ klo kɛ e tran nguan nun kɛ i bɔbɔ o nguan nun’n sa. I sunnzunlɛ’n nun’n, ɔ klo-man kɛ ɔ nunkun e kɛ kakaa mma mun sa.
Nyanmiɛn bɔbɔ i wun ndɛ ng’ɔ kan’n, ɔ bu be kwlaa nga be kle like kɛ ninnge nga be wun be nin bé nyinma’n be ngunmin yɛ be o lɛ’n be fɔ. Sran kwlaa ng’ɔ se kɛ wawɛ nun ninnge mun be nu’an lɛ’n, wuun ɔ wun-man ase kpa. Ɔ ti kɛ yɛbuɛ sa annzɛ anunman b’ɔ tu kɔ nyanmiɛn ble’n nun mmua lↄ’n sa. Nyanmiɛn o lɛ yɛ ɔ kan ndɛ kle amun. Ɔ kan ndɛ kle be kwlaa nga be waan wawɛ nun ninnge mun be nu’an lɛ mun, ɔ nin be kwlaa nga be waan Nyanmiɛn nu’an lɛ mun, afin ɔ klo kɛ be nun kunngun be kpɛ bé nyin’n i wun lɔ nan be kaci akunndanfuɛ. Sɛ sran kun kpli’an su kɛ ɔ tie Nyanmiɛn i ndɛ’n, b’ɔ kete i anwlԑn’n, ɔ Kaci kɛ anyansifuɛ kun bɔ se kɛ wia’n nu’an lɛ afin ɔ kwla wun-mɛn i’n sa.
02.3 - ? Wan yɛlɛ Yahve?
Nyanmiɛn seli Moiz kɛ : "MIN TI NYANMIƐN BƆ N WO LƐ TITI’N" EZIPT LƆ TULƐ’N 3 : 14, "N TI BƆ N TI’N" i yɛ ɔ kle weiin kɛ Nyanmiɛn o lɛ sakpa, ɔ ti anannganman, like fi nu’ԑn i sin yɛ ɔ di i tiaun nin-ɔn. Wafa nga Nyanmiɛn ti’n, sran uflɛ fi ti’a sɔ. Kɛ ɔ o lɛ titi bɔ kaci-man’n, i su yɛ e sulafilɛ’n taka-ɔ, i yɛ ɔ ti e ti delɛ’n i bo ase wlalɛ yɛbuɛ nin-ɔn. Kannzɛ e ti sa tɛ yofuɛ yɛ e kwla-man sa’n kwlaa yo’n, sanngɛ Nyanmiɛn b’ɔ kaci-man’n, ɔ ti sɛsɛfuɛ titi. E kwla sa é sin e bɛ i wun afin ɔ ti sɛsɛfuɛ. I sin nan mԑn’n ɔ’a wie’n, ɔ wla é fanngan se kɛ : " Nyanmiɛn b’ɔ la nglo lɔ plaii’n nin asiԑ’n be ′sin, sanngɛ min ndɛ’n i blɛ’n su sin-man le" (Matie 24 :35).
Kɛ e se kɛ Nyanmiɛn ti b’ɔ ti’n, ninnge kwlakwla o nun : ɔ si sa’n kwlaa, ɔ wun like’n kwlaa, ɔ kwla sa’n kwlaa yo yɛ ngwlԑlԑ’n kwlaa ti i liɛ. Sɛ anuan’m be kwlaa be nun ti towa’n, ɔ kle e fitewlɛ atin’n. Ɔ si e akunndan mun, sɛ e di aklunnjuԑ’n ɔ si, sɛ e wla ti bowa’n ɔ si, yɛ ɔ wun sa sɔ’m be kwlaa be wlɛ. Ɔ sunnzun-man kɛ ɔ wla e srɛ, cɛcɛ’n ! I kpa’n, ɔ yo man e wla gua ase yɛ e nyan sunnzunlԑ. Ɔ kan ndɛ fɛ kle e, k’ɔ yo nan y’a kpɛ e nyin i wun lɔ nin wla ase gualԑ’n ti. Ɔ klo kɛ ɔ yo é nguan’n i min. Nyanmiɛn ti anwlɛn trafuԑ sran’m be wun. Ɔ ti’ԑ i su kɛ sran kun sa fia Nyanmiɛn wun, afin ɔ su minndɛ kɛ sran’m be kwlaa be tɛ i flԑlԑ’n su. Sran kwlaa ng’ɔ kpɛ i nyin i yifuԑ’n i wun’n, wuun ɔ’a tɛ i aunvuɛ silԑ klolɛ’n su. Kɛ Nyanmiɛn se kɛ : « Min yɛ n ti Miԑn nin-ɔn », ɔ su kan jran su kɛ i kunngba cɛ yɛ ɔ ti Miԑn nin-ɔn yɛ miԑn uflԑ fi nu’an lɛ kun. Wawɛ mun nin ninnge nga sran mun be sɔ be’n, be ti’a like fi.
Ndɛkɛn, be nga be kan wawɛ nun ninnge’m be ndɛ’n ɔ nin be nga bé ti wun ase’n, be ninnge nga be kle’n, be fa kle sran mun kɛ be ti ajulisu nyanmiɛn sulɛ wafa wie mun sa. Sanngɛ ɔ nin i sɔ’n ngba’n, be kwla yo-man like fi man-man be nga wawɛ tԑtԑ’m be saci be’n, san be fa be wla’n guɛ i Nyanmiɛn kpafuԑ’n i ngunmin su nan b’a nyan bé ti wawɛ tԑtԑ’m bé sa nun.
Jasin Fɛ’m be nun’n, Zezi seli kɛ: "N ti bɔ n ti". Ndԑ sɔ’n kan mmla blu’n kwlaa i ndɛ. Kɛ ɔ kaan sɔ’n, Zezi su kan jran su kɛ i yɛ ɔ ti Min’n nin-ɔn, yɛ Jasin Fɛ nga anz mun be bo kleli Betlehɛm lɔ bua kankanfuɛ mun’n, i wun ndɛ yɛ be kannin-ↄn. Zezi kan gua su ekun kɛ: "M bɔbɔ n ti kpaun b’ɔ man nguan ", "Min yɛ n kpaja mԑn’n nun-ↄn", "N ti anuan", "Min yɛ n ti atin nin nanwlɛ nin nguan nin-ↄn ". Ɔ kԑnnin ekun kɛ: " N ti Famiԑn", " N ti ninnge’n kwlaa i bo bolɛ nin i awieliɛ". K’ɔ fɛ blɛ sɔ’n nun’n, i sɔnnzɔnfuɛ’m b’a sisi’a be bo kun, be kɛn su lafilɛ nun be jran su kɛ "Zezi ti Miԑn". Ɔ kaci-man le yɛ ɔ de e sa tԑ’n kwlaa nun. Ɔ yili i sran wafa ng’ɔ ti’n nin i kwlalԑ’n i nglo kɛ ɔ wuli b’ɔ cԑnnin’n. I sɔ’n ti mmla blu’n i bo bolԑ’n, ɔ gua sran’m be wla ase : " Min yɛ n ti Miԑn nin-ɔn ".
02.4 - ? Wan yɛlɛ Nyanmiɛn?
Ebre nun’n Nyanmiɛn i dunman’n yɛlɛ "Eloh-im". Arab nun be tu dunman sɔ’n i bo kɛ "Allah". Be kwla kanngan "Elohim" kɛ "Eloh-im" sanngɛ "Allah" be kɛnngɛn kɛ "Al-el-hu". "AL" be kwla fa sunnzun like bɔ be bo i dunman. Man e se kɛ nzue’n. Fluwa mma “n” yɛlɛ "AL" Arab nun. "Ɛl" kusu yɛ ɔ ti Nyanmiɛn i dunman kpa’n nin-ɔn. I bo’n yɛlɛ "kwlalԑ’n". Zezi yili dunman "Ɛl" i bo’n i nglo, yɛ ɔ jrannin su kpa Nyanmiɛn nyrun jranfuԑ dandan’m bé nyrun. Ɔ kannin kɛ: "Kɛ ɔ fin ndɛ’n, amun wa wun m bɔ n kacili sran’n kɛ n ti Nyanmiɛn b’ɔ kwla like’n kwlaa yo’n, i fama su" (Matie 26:64). Ndɛ mma "-im" nin "-hu", be fa gua ndɛ mma wie’m be bo, ɔ man be wun i wlɛ sɛ like nga be kɛn ndɛ’n sↄnnin annzɛ ɔ ti kunngba’n. Man e fa nzͻliɛ kun e nian. Kɛ e se kɛ "klɔ kun" nga e fa gua ndɛ mma "klɔ’n" i bo’n, ɔ kle kɛ e su kan like kunngba ndɛ. Sanngɛ kɛ e se kɛ "klɔ mun", "mun" nga e fa uka ndɛ mma "klɔ’n" su’n, ɔ kle kɛ klɔ nga e kan be ndɛ’n, be sↄnnin. Kɛ "-im" nin "-hu" be ti sɔ-ɔ. Ebre nun "-im" ɔ kle kɛ like nga e kɛn ndɛ’n ɔ ti’a kunngba cɛ, sanngɛ "-hu" Arab nun’n ɔ kle kɛ ɔ ti kunngba cɛ. I sɔ’n ti kɛ e se kɛ Nyanmiɛn yi i wun nglo kle e kɛ sran nsan sa’n, be kwla wun-mɛn i sɔ’n i wlɛ ndɛ mma "Allah" nun, sanngɛ ndɛ mma "Elohim" ɔ kle kɛ Nyanmiɛn’n yi i wun nglo kle e kɛ sran nsan sa.
E Min b’ɔ ti Anannganman’n, ɔ o lika’n kwlaa yɛ ɔ si sa’n kwlaa, kpɛkuun ɔ kwla like’n kwlaa yo. I yɛ ɔ ti mɛn wunmuan nun kwlalɛ kunngba ng’ɔ yo man ninnge mun be yo kpa nin-ɔn. I nuan ndɛ bɔ kwlalɛ o nun’n, yɛ ɔ fa yili mɛn wunmuan nin-ɔn. Ɔ trɛ i anwlɛn sran’n kwlaa wun. E min’n ɔ ti-man Nyanmiɛn kun bɔ saci sran-ɔn, annzɛ klunwifuɛ bɔ tintin sran’m be su, b’ɔ tinngɛ sran ng’ɔ klo kɛ ɔ tinngɛ i yɛ ɔ mlin sran ng’ɔ klo kɛ ɔ mlin i’n (S. 35 :8 ; 74 :31). I kpa’n e Nyanmiɛn’n "Ɔ klo kɛ ɔ de sran’m be kwlaa nan be wun sa ng’ɔ ti nanwlԑ’n i wlɛ kpa". (1 Timote 2 : 4).
Anuansɛ Laa’n nun’n, sran wie mun ɔ nin lika wie mun be suan dunman “Ɛl”. Be wie mun yɛ : Samiɛl, Elise, Eliezɛr, Daniɛl, yɛ : Betɛl, izreɛl nin izraɛl. Kwlalɛ ng’ɔ sie mɛn wunmuan’n, ɔ cici dunman sɔ’m be wun. Anuansɛ Uflԑ’n nun sran mun be nin Nyanmiɛn be kaci sran wunmuan, kasiɛ ng’ɔ bo kleli i sɔnnzɔnfuɛ mun’n ti : " Sanngɛ kɛ Nyanmiɛn Wawɛ ko ba amun wun’n, ɔ ′tin amun " (Sa nga be yoli’n 1 : 8). Nyanmiɛn yi-man sa tɛ yofuԑ’m be blo, sanngɛ ɔ yo be saun, ɔ fa be sie ngunmin yɛ ɔ tran be nun.
Nyanmiɛn mannin Krist b’ɔ ti Kwlafuԑ’n i atin kɛ ɔ sie Nyanmiԑn su lɔ nin asiԑ’n su wa ninnge’n kwlaa. Tui dandan nga be fa kun alɛ’n, be ti’a like fi i kwlalԑ b’ɔ wie-man’n i nyrun, i kwlalԑ’n lԑ-man awieliԑ.
02.5 - ? Wan yԑlԑ Allah nyanmiԑn flԑfuԑ’m bé mmla’n nun ?
Nyanmiԑn flԑfuԑ’m be kpan kԑ "Allahu akbar" afin be waan be kan be wun ase Nyanmiԑn nyrun. "Allahu akbar" i bo’n kle kԑ Allah ti dan tra like’n kwlaa. Nyanmiԑn flԑfuԑ mun be bu Allah kԑ ͻ ti klanman tra like’n kwlaa yԑ ͻ si i wun su nian tra sran’n kwlaa. I sͻ’n ti Allah ti dan, ͻ ti Kwlafuԑ, ͻ o i kanga’m bé ti su mmua lͻ, be kwla kԑn-mԑn i. Akunndan wie fi kwla wun-mԑn i wafa ng’ͻ ti’n i wlԑ. Sanngԑ i liԑ’n, ͻ wun sa ng’ͻ ju e su’n i wlԑ. Ɔ o mmua yԑ sran fi si-mԑn. Akunndan kwlaa nga sran’m be bu i Allah wun’n, ͻ ju-man yԑ ͻ ti-man nanwlԑ bͻbͻ. Sran mun be kwla wun-man i b’ͻ kwla like kwlaa yo’n, i ndԑ’m bé wlԑ le. I sͻ’n ti yԑ nyanmiԑn flԑfuԑ mun be sro i yԑ be koto i bo nan b’a sͻ i nin-ͻn.
K’ͻ yo nan b’a fa be wun a mantan Allah dan’n, bͻ sran kwla kԑn-mԑn afin ͻ o mmua lͻ’n, nyanmiԑn flԑfuԑ’m bé akpasua kun bͻ be waan bé ti wun ase’n, be kle bé su sufuԑ’m be like kԑ be tran ase, be tͻ bliin, nan be bu akunndan. Kԑ be tͻ bliin sͻ’n, be bu-man like uflԑ fi akunndan san Allah kunngba cԑ. Afin be waan i sͻ’n nun yԑ be kwla fa bé wun mantan Allah-ͻ. Sanngԑ bé bͻbͻ bé fluwa’n, ͻ wla-man bé fanngan kԑ be yo i sͻ-ͻ, afin ͻ kan kԑ Allah ti fiawa, be kwla mԑntԑn-mԑn, be kwla wunnge-mԑn wun.
Nyanmiɛn flɛfuɛ’m be mmla’n nun’n, Allah ti fiawa, be wun-mԑn yɛ ɔ nin nyanmiɛn flɛfuɛ mun b’a tra-man aeguԑ. Mahome ti-man sran nin Nyanmiɛn be afiɛn jranfuԑ kɛ Krist liɛ’n sa. Ɔ’a fa-man nyanmiɛn flɛfuɛ mun nin Allah a wlԑ-mԑn i aeguԑ kun nun. Ɔ se be kwlaa kɛ be klԑn be wun man bé Min’n.
Nyanmiɛn flɛfuɛ mun be si-man Nyanmiɛn i wafa kpa ng’ɔ ti’n. Be wun-mɛn i wlɛ kɛ be ti sa tɛ yofuԑ ɔ man be wun-man Nyanmiɛn i ye ng’ɔ yo sran mun’n i wlɛ. Be koto-man Nyanmiɛn bo be lɛ-mɛn i ase delɛ ng’ɔ deli be jɔlɛ dilԑ’n i lika’n ti. Allah b’ɔ o mmua lɔ b’ɔ ti Kwlafuԑ’n i bo yɛ be koto-ɔ. Be koto i bo kɛ kanga mun bɔ srɛ kun be bé min’n i wun’n sa. Mohame kle be kɛ be manman Allah bɔ yo sro’n, sanngɛ ɔ yo-man be saun. Srɛ bɔ kun be’n i ti yɛ be mɛnmɛn i-ɔ. Be la-man ti Defuɛ kun b’ɔ deli be’n i ase afin ti Defuɛ wie fi nun-man nyanmiɛn flɛlɛ atin’n su. Ninnge’n kwlaa nga be yo be Allah i sulԑ’n nun’n, ɔ ti bé wunnԑn su ngbɛn, like fi bo-man e nuan, afin be yo i sɔ nan sran’m be wun be.
Sanngɛ Nyanmiɛn kpafuԑ’n bɔ nyanmiɛn nuan ndɛ’n yili i nglo’n, ɔ nin sran ng’ɔ yili be’n be ti-man nun. Ɔ wunngeli e wun yɛ ɔ nin e trali aeguԑ, e bɔ e ti Adam i mma mun’n, Ɔ seli e kɛ : "Min yɛ n ti Miԑn’n nin-ɔn, ɔ Nyanmiɛn’n".
02.6 - Aeguԑ nga be nin Nyanmiԑn tra’n
Mmla blu nun ndԑ mma "ͻ" ng’ͻ o « ͻ Nyanmiԑn’n » nun’n, ͻ kle kԑ Nyanmiԑn bͻbͻ kԑnnin i wun ase ͻ man ͻ kwla yo sran kun i Nyanmiԑn. E kwla fa e wla’n guԑ i su kԑ ba kan’n fԑ i wla guԑ i si su’n sa. Nyanmiԑn b’ͻ kwla like kwlaa yo’n, ͻ kԑnnin i wun ase ͻ bali sran nyin su keklefuԑ’m be wun. Ɔ ti kԑ ͻ su se e kԑ : " N ti amun liԑ, ? An klo-man kԑ amun kaci amun nzuԑn’n nan an kpԑ amun nyin min wun nan amun kaci min liԑ mandimaan" ?
Kԑ mmla blu’n bo i bo nin aeguԑ bͻ Nyanmiԑn nin i nvle’n be trali’n, ͻ ti ndԑ kun b’ͻ wla e fanngan. Nyanmiԑn kunngba cԑ yԑ ͻ nin i nvle’n be trali aeguԑ-ͻ. Aeguԑ sͻ’n ti’n, ͻ yi i nuan kԑ ͻ o e afiԑn yԑ i klolԑ’n tran e nun. Ɔ klo kԑ e lafi i su yԑ e sunnzunlԑ’n tԑkԑ i su yԑ e klo i afin ͻ o lԑ yԑ ͻ o lika kwlaa.
Kԑ Nyanmiԑn nin sa tԑ yofuԑ mun tra aeguԑ’n, ͻ kan kle be jran su kpa kԑ ͻ ′yaci be wun sa tԑ’n ′cԑ be, ͻ ′de be, ͻ ′sasa be yԑ ͻ ′yra be su. "? Sԑ Nyanmiԑn jin e sin’n, wan yԑ ͻ kwla yo e sa-a ?" (Rͻmfuԑ 8 : 31). Kԑ ͻ se e kԑ ͻ nin e o nun titi’n, ͻ su wla e fanngan, yԑ kԑ e lԑ-man fanngan i bͻbͻ di juman e nun. Sran’n i sa tԑ’n, ͻ jran-man Nyanmiԑn i sԑsԑ yolԑ’n. M bu kԑ fi nu’an lԑ, i bͻ i nzuԑn’n nin klͻ sran liԑ’n ti’a kun’n, san ͻ ′di sa tԑ’n kwlaa jͻlԑ sԑ ͻ ti sԑ ti sԑ o. I sԑsԑ yolԑ b’ͻ lԑ’a wunsu’n, ͻ ‵bu sa tԑ’n kwlaa fͻ, sanngԑ sa tԑ yofuԑ nga be wlu i aeguԑ’n nun’n, be yo saun i klolԑ b’ͻ wie-man le’n ti Krist nun. Kԑ Krist wuli waka nda’n su e ti’n, ͻ tali aeguԑ uflԑ sↄ’n i su lolo, ͻ man be kwla di aeguԑ uflԑ sↄ’n su siԑn’n. K’ͻ fin blԑ sↄ’n nun’n, waka’n nda’n yԑ ͻ ti nzͻliԑ b’ͻ kle kԑ aeguԑ sↄ’n ͻ o lԑ titi-ͻ.
02.7 - E Nyanmiԑn’n ti e Si
Kԑ be wuli Krist’n yԑ ngbaciԑ ng’ͻ o sran nin Nyanmiԑn be afiԑn’n ͻ wieli-ͻ. Nyanmiԑn kacili i wun sran k’ͻ yo nan i sᴐnnzᴐnfuԑ’m b’a di’a kannga kun’n ti. Zezi deli be sa tԑ’n ͻ nin gblԑfuԑ’n ͻ nin wie’n, ͻ nin Nyanmiԑn i jͻlԑ dilԑ’n be jrͻkͻ’n nun. Zezi i moja’n guali e ti tԑ yilԑ ti, k’ͻ yo nan y’a fite nun’n. Sran kwlaa ng’ͻ lafi Krist su’n, ͻ kaci Nyanmiԑn wa. Krist nun’n, Nyanmiԑn b’ͻ kwla sa kwlaa yo’n, ͻ kacili e si. Kannzԑ e yo sa tԑ bↄbᴐ’n, ͻ yaci cԑ ye yԑ ͻ gua e awlԑn su nzue se kԑ " N ti Miԑn’n, ͻ Si".
Sran kwlaa ng’ͻ klo Zezi bͻ be boboli i b’ͻ cԑnnin’n b’ͻ su i su’n, Nyanmiԑn b’ͻ ti Zezi-Krist i Si’n, ͻ fԑ i Wawԑ’n mԑn i sͻ sran liԑ’n. Be kwlaa nga be lafi Zezi su bͻ Nyanmiԑn ͻ’a wu be uflԑ’n, Nyanmiԑn b’ͻ ti bé Si b’ͻ o nyanmiԑn su lͻ’n i nguan’n nin i wafa ng’ͻ ti’n, ͻ o be nun. Awlaboԑ nin wawԑ nun wie’n, be cici-man be kun. Krist nun’n, Nyanmiԑn bͻ i nzuԑn nin klͻ sran liԑ’n ti’a kun’n, ͻ fԑ i wun mantannin e. Ɔ fa e kacili i sͻwlԑ sua yԑ ͻ tran e nun. Ɔ ti e Si yԑ e kusu e ti i mma mun. E ti i liԑ yԑ i kusu ti e liԑ. Kԑ Krist jrannin e ajalԑ nun b’ͻ wuli’n, yԑ man aeguԑ sͻ’n i nuan yiali-ͻ. K’ͻ fԑ i lԑ lele b’ͻ fa ju andԑ’n, sran kwlaa ng’ͻ lafi Krist su’n, ͻ nin nyanmiԑn be kaci sran wunmuan yԑ anuansԑ kun o bé afiԑn. Kԑ ͻ nin Nyanmiԑn be koko yalԑ’n, ͻ kan-man ndԑ guԑ-mԑn lԑ ngbԑn sa. Sanngԑ ͻ ti kԑ sran nnyↄn bͻ be su ijͻ pͻrtablu nun’n sa, bé yalԑ kokolԑ sͻ’n nun’n, ͻ la nyanmiԑn ase, ͻ di i sa tԑ’m be nanwlԑ, ͻ srԑ i like yԑ ͻ kԑn i asamian mun kle Nyanmiԑn. E Si b’ͻ o nyanmiԑn su lͻ’n, ͻ sie i su e nuan’n bo kpa. I nun yԑ e fiawlԑ’n wo-ͻ, afin ͻ ti e Si. I anyrunnyan tralԑ dan’n, ͻ fa kata e wun yԑ ͻ sasa e. Nyanmiԑn flԑfuԑ’m be liԑ’n ti’a sͻ. Be nin bé nyanmiԑn’n be nun ti tiwa, sanngԑ be nga be lafi Krist su sakpa’n, be nin Nyanmiԑn be mantan su titi. Be su-man nyanmiԑn kpanngban kԑ indu mun sa, annzԑ kusu srԑ kun-man be kԑ Buddafuԑ mun sa.
I b’ͻ kwla sa’n kwlaa yo’n, ͻ fԑ i wun mantannin Krist i sͻnnzͻnfuԑ mun. Klolԑ b’ͻ klo be’n ti’n, ͻ klo kԑ be tran i nyrun titi yԑ bé nguan’n kaci nan be yo kԑ i bͻbͻ sa. E Si b’ͻ o nyanmiԑn su lͻ’n, ͻ’a kplin-man su kԑ e tran awlaboԑ’n nun, sanngԑ ͻ tuli akpue kԑ ͻ de e nan ͻ bo e uflԑ. Ɔ seli e kԑ: "Min nzuɛn nin klɔ sran liɛ'n ti-man kun. I sɔ'n ti man amun nzuɛn liɛ'n ɔ fa min liɛ'n" (Saun Yolԑ 11: 45). Kԑ be se kԑ e nin Nyanmiԑn e tra aeguԑ’n, nán bé ti nun ndԑ ngbԑn wie sa-a, sanngԑ ͻ fata kԑ e nzuԑn’n kaci mlͻnmlͻn yԑ e yo sran uflԑ e akunndan’n nun. Sԑ e nin Nyanmiԑn e nanti lika wlԑ’n, e sran wafa nga e ti’n kaci afin Nyanmiԑn b’ͻ o nguan nun titi’n, ͻ yo man i mma mun be yo kԑ i bͻbͻ sa, kԑ Zezi kannin’n sa: " An `yo sran kpa kɛ amun Si b'ɔ o nyanmiɛn su lɔ'n, ɔ ti kpa'n sa" (Matie 5: 48). Mmla blu’n, ͻ kle sran nga be mlinnin’n bé atin ͻ man be kaci Nyanmiԑn mma mun. Nyanmiԑn i ye yolԑ’n ti’n, mmla blu’n ti kԑ awa b’ͻ sasa sran’n ͻ man ͻ kwla tͻ-man’n sa.
Wienuͻn an bu i kԑ be kwla fa-man Krist i mmla’m bé su. ? E yo sԑ nan y’a yo sԑsԑ kԑ Nyanmiԑn sa? Ndԑ nga man e wla ‵kpԑn Ɛv i lakalԑ’n su Edԑni tro fie nun lͻ, blԑ bͻ Satan seli i kԑ: "A wa yo kԑ Nyanmiԑn sa". Klͻ sran’n kwla de-mԑn i bͻbͻ wun yԑ ͻ kwla yo-man sԑsԑ nin i bͻbͻ i fanngan’n. Sran kwlaa ng’ͻ se i bͻbͻ wun kԑ ͻ ti kpa annzԑ ͻ ti sԑsԑ’n, ͻ jran mmla wie’m bé su, yԑ mmla sͻ mun be su i bo kԑ ͻ jao Nyanmiԑn wun, yԑ i agualiԑ lͻ’n, san Nyanmiԑn bu i fͻ. Sanngԑ e saun yolԑ’n ͻ fin e Si bͻ o nyanmiԑn su lͻ b’ͻ tran e nun’n. Ɔ tinngԑ e i bͻbͻ i sԑsԑ yolԑ atin’n su. Ɔ flԑ e cԑn kwlaa kԑ e wla fi e bͻbͻ e wun, kpԑkun ͻ fԑ i bͻbͻ i tinmin’n wlԑ e nun k’ͻ yo nan y’a kwla sa tԑ’n ti. Ɔ su e bo kԑ e kԑnngԑn i nuan ndԑ’n yԑ e fa su. I klolԑ b’ͻ kaci awԑnfuԑ mun man be yo bé wiengun mun bé sufuԑ’n, ͻ yi e anwlԑn’n. Mahome bͻbͻ wunnin i wlԑ jrԑin kԑ e Si i wawԑ nun cԑlԑ ng’ͻ fa man i sͻnnzͻnfuԑ mun’n, be ti nanwlԑ, i sͻ’n ti kԑ ͻ kan e Si i sͻnnzͻnfuԑ’m be ndԑ’n, ͻ seli kԑ be ti sran bͻ be ti bé liԑ ngunmin yԑ wun tulԑ nu’an bé nun (surat al-Mâ’ida 5 : 82) yԑ be ti aunnvuԑ sifuԑ yԑ aklunyefuԑ (Surat al-Hadîd 57 : 22).
02.8 - Ti nyanlɛ’n i nuan yiali
Nyanmiɛn klo kɛ ɔ de e sa tԑ’n i jrͻkͻ’n nun. Mmla blu’n i bo bolԑ’n nun’n ɔ se e kɛ e kwla de-man e bɔbɔ e wun sa tԑ’n i jrͻkͻ’n nun. Nyanmiɛn bɔbɔ de e, kɛ e lafi i su bɔ e fa anyinyԑ e mɛn i’n. Nyanmiɛn sinnin Moiz nun, ɔ deli i nvle’n kannga dilԑ’n nun yɛ ɔ nin Izraɛlfuɛ mun be trali aeguɛ. Ɔ’a kplin-man be su be kpa bɔ be ti’n annzɛ be sɛsɛ bɔ be ti’n ti, sanngɛ ye yɛ ɔ yoli be ti yɛ ɔ kpali be-ɔ. Ɔ kannin kɛ: « N ti Anannganman ɔ Nyanmiɛn, min yɛ man a tuli Ezipt lɔ blɛ bɔ a tɛ o kanga nun nin-ɔn» (Ezipt lɔ Tulɛ 20: 2)
Zakↄb i mma mun be jaoli yɛbuɛ oka’m be su, Zurdin kongo’n nun i afuɛ akpi-nsan-afuɛ-ya-nsiɛn yɛ. Waa dan kpa kun kpɛnnin be nvle nun nan ɔ’a saci be nvle wunmuan’n. Awe b’ɔ kun be’n ti’n, be tuli be nvle’n nun be ɔli nzue bɔ be flɛ i Nil’n i kongo’n nun lɔ, lika b’ɔ nin bé nvle’n i afiɛn ti nun kilo ya-nsan kun’n. Lɔ tranlɛ’n ɔ yoli pɔpɔ mannin be. Afuԑ’n kwlaa, nzue bɔ fin Nil nun’n, ɔ yo man nvle sɔ’n i nun ninnge’m be yo ye. Zakↄb i mma mun be trԑli ndɛndɛ ɔ man srɛ kunnin Ezyptfuԑ mun be ti. Faraon i sran mun be fali Ebre mun bɔ be ti aofuԑ’n kɛ be kanga mun sa, be kleli be nyrɛnnɛn be kanga dilɛ sɔ’n nun’n, be nun wie mun be wla kpɛnnin be si mun be Nyanmiɛn’n i su yɛ be srԑli i kɛ ɔ de be. Aklunnjuɛ blɛ’n nun’n, be wla fili be Nyanmiɛn’n su, sanngɛ yalɛ’n nin asamian’n be yoli man be Sali bé sin be Yifuԑ’n nin be Defuԑ’n i wun. Nyanmiɛn tili bé kpanlɛ’n yɛ ɔ sunmannin Moiz, i sufuԑ b’ɔ dun mmua siesieli i’n, Faraon i awlo lɔ nin aawlɛ nun lɔ kɛ ɔ yia i jajalԑ’n i nuan’n. E Min’n ɔ yili ɔ wun nglo kleli Moiz isrɛ kun bɔ sin o nun sanngɛ ɔ yra-man’n nun. Nyanmiɛn yili i wun nglo kleli Moiz kɛ "N ti bɔ, n ti" bɔ i bo’n kle kɛ: "Kɛ n ti andɛ’n, n ka lɛ sɔ aiman. N kaci-man sanngɛ n ti sɛsɛfuɛ titi. I sɔ’n ti: " Sɛ amun tu amun klun kunndɛ min’n, amun ′wun min" (zeremi 29:13-14).
E min’n sunmannin Moiz nin i nian bian Aaron Faraon b’ɔ lɛ nyrun’n i wun lɔ kɛ ɔ ‵yaci Ebre kanga’m be nun man be wɔ. Blɛ sɔ’n nun’n wuun be sɔ Faraɔn Kɛ Egypt lɔ nyanmiɛn kun sa. Sanngɛ Faraɔn ɔ’a kplin-man su Kɛ ɔ yaci i junman difuɛ b’ɔ tannin-man be kalɛ’n be nun. Ɔ keteli i anwlɛn’n trali su Nyanmiɛn i ndɛ ng’ɔ kannin’n i wun. Faraon i wun ti’a siesiewa kɛ ɔ yaci Abraham i mma’m be nun ɔ man e min’n ɔ wa fali afɛ wie mun yili i su kɛ ɔ fa miԑn i nan ɔ yaci i nvle’n nun. Nyanmiɛn deli be Egypt lɔ kanga dilԑ’n nun. Nán be sɛsɛ b’ɔ be ti’n ti-ɔ, sanngɛ i su bɔ be lafili’n nin be anyinyԑ’n ti. Be lɛ-man kaka. Kͻnguɛ be wanndi wͻli aawlɛ nun lɔ bua bɔ be kunnin i’n i moja b’ɔ sasa be’n ti. Awlo bo kun kunnin bua kun yɛ be dili i nnԑn’n yɛ be wanndili Nyanmiɛn i kwlalɛ nun. Kɛ be kpɛli jenvie ɔkwlԑ’n bɔ bé kpɔfuɛ’m be wuli nzue’n nun’n, i yɛ ɔ kle kɛ be nyannin be ti sakpa-ɔ. Andɛ sɛ a kɔ Egypt lɔ klɔ dan nga be flɛ Kɛr su lↄ’n a kwla wun Faraɔn ng’ɔ wuli jenvie ↄkwlɛ’n nun’n i nin i waka sran bɔ be sɛli sie kɛ be yia lalafuɛ ninnge’m be su lↄ’n. Jenvie’n bo lɔ nnya wie’m be o i afɔkɔ’n nun.
Nyanmiɛn flɛfuɛ’m be waan Nyanmiɛn yɛ ɔ mannin be kwlalɛ be kpɔfuɛ’m be su alɛ kunlɛ’n nun-ɔn. Sanngɛ sɛ Mahome nyannin kwlalɛ Mɛk lɔ aata difuԑ’m be su alɛ nga be kunnin i badr lɔ nun’n, nán atrɛ bɔ Nyanmiɛn yili’n ti-ɔ, be kwlali be kpͻfuɛ mun Mahome sɔnnzɔnfuɛ mun be kaka bɔ be fa kun sran’n ti. Be kpͻcili ninnge’n kwlaa nga be lɛ i’n alɛ sɔ’n ti. Ɔ ti-man abonuan kɛ be kwlali bé kpͻfuɛ mun’n. Nga Moiz kɛn i ndɛ kɛ abonuan sa, atrɛ b’ɔ fin Nyanmiɛn b’ɔ deli i nvle’n (moja fi a gua-man). Nyanmiɛn flɛfuɛ’m be flɛ i kɛ alɛ saun (jihad), yɛ ɔ fata kɛ yasua kwlaa ng’ɔ ti juejue’n ɔ kun alɛ sɔ’n, ɔ ti mianlɛ su bɔbɔ. Mmla nga ti yɛ sran’m be fa be wun wlɛ alɛ sɔ’n i kunlɛ’n nun’n yɛ ɔ o yɛ : "Nán amun yԑ an kunnin be-ɔ, sanngɛ Allah yɛ ɔ kunnin be-ɔ. Nán ɔ bɔbɔ yɛ a to kaka nin-ɔn, sanngɛ Allah yɛ ɔ to kaka nin-ɔn" (Surat al-anfal 8: 17).
Izraɛlfuɛ mun be Egypt lɔ kanga dilɛ nun fitelɛ’n, ɔ yoli atrɛ bɔ Nyanmiɛn yili-ɔ. Kɛ ɔ deli be’n, ɔ fali be ɔli aawlɛ bɔ wia kpan lɔ kpa’n nun ko siesieli cɛn dilɛ kun mannin be. I waan ɔ nin be tra Aeguɛ kun bɔ aeguɛ sɔ’n ti’n, be yo saun yɛ be nin i be di anuansɛ. Tɛbua nnyↄn nga Nyanmiɛn mmla blu’n wo be su’n, be o anuansɛ alaka’n nun yɛ Nyanmiɛn bɔbɔ tran anuansɛ alaka’n su, i mmla blu’n su.
02.9 - Ti delԑ nga i nuan yiali anuansԑ uflԑ’n nun’n
Sԑ e bu kwlalɛ abonuan nga Nyanmiɛn fa mannin Zakↄb i osufuԑ mun i afuɛ akpi-nsan-afuɛ-ya-nsan-yԑ’n i akunndan’n, sɛ e fa sunnzun ti delɛ nga Zezi yiԑli i nuan anuansɛ uflԑ’n nun’n, e kwla bo mmla blu’n i bo bolԑ’n i kpɔlɛ e se kԑ : "N ti Miԑn, amun Nyanmiɛn nin amun si ; n kpɔli amun ti, ɔ man amun a nyan amun ti mandimaan".
Kԑ ɔ fin cԑn nga Zezi bali e mԑn’n nun’n e kan Nyanmiɛn i aunvuԑ silԑ’n i ndԑ kle nvlenvle’n kwlaa yɛ e kan kle sran’m be kwlaa kɛ Zezi ti miɛn yɛ ɔ ti Defuɛ. Kɛ ɔ ti Nyanmiɛn i bua ba’n ti’n, ɔ tuali e sa tɛ mun, nin e fɔ bulԑ’n i ti kalԑ, ɔ wuli waka nda’n su. Kɛ bɔ ɔ wunnin nyrԑnnԑn bɔ be kunnin i waka nda’n su’n, ɔ bubuli sa tԑ’n i jrͻkͻ’m be nun yɛ ɔ kwlali Satan i tinmin’n kwlakwla. Ɔ jrannin e ajalԑ nun be buli i fɔ, ɔ man Nyanmiɛn i ya’n kannin ase. Krist man e nyannin e ti mlↄnmlↄn. I sɔ’n ti ɔ fata kԑ e lԑ i ase yɛ e sɔ e ti kpɔlԑ’n nun su lafilԑ’n nun.
Nyanmiɛn i ti delɛ’n ɔ o lɛ yɛ ɔ ti sran’n kwlaa liɛ. Nyanmiɛn deli, sanngɛ ɔ’a fa-man tui, moja guali sakpa. Nán kpͻfuɛ ng’ɔ kwlali be’n bé nun kun moja-ɔ, sanngɛ Nyanmiɛn i wa kunngba b’ɔ fɛ i yili e ti tԑ’n, i moja saun nin-ɔn.
E kwla de-man e bɔbɔ e wun mmla blu’n i su falԑ’n nun : Nέn i sɔ’n ti yɛ Nyanmiɛn fa mmla blu’n mannin-ɔn. E bɔ Nyanmiɛn kpali ye’n, mmla blu’n kle e Nyanmiɛn i wun ye silԑ, delԑ b’ɔ deli e ngbԑn bɔ y’a tannin-man kalԑ fi’n ti. Sran kwlaa ng’ɔ bu i klun lɔ kԑ ɔ kwla de i bɔbɔ wun sa tԑ’n i sa nun, nin Satan sa nun, nin wie’n i sa nun, nin Nyanmiɛn i ya’n i lika’n, i sɔfuɛ’n su lԑkԑ i bɔbɔ wun. I kpa’n ɔ su fɛ i wun wlɛ sa tԑ’n i kanga dilԑ’n nun. Mmla blu’n ɔ kwla yo-man man e yo-man saun. Ɔ yo man e kaci e nzuԑn’n yɛ e kan e wun ase Nyanmiɛn bo yɛ e lafi i su afin e di aklunnjuɛ e ti delɛ bɔ i nuan ti yiawa’n ti. E yia Moiz i mmla’n i nuan kԑ e o Zezi nun bɔ e yo Nyanmiɛn i dunman’n i dan Wawԑ Saun’n i fanngan nun’n. Nyanmiɛn klo-man kԑ ɔ bu e fɔ annzɛ ɔ bo e sannzan annzɛ ɔ nunkun e nin mmla blu’n. Cԑcԑ ! E min’n ɔ dun mmua jajali e ti delԑ’n lalaa i sin nan ɔ’a yi mmla blu’n i nglo. Mmla’n nu’an lԑ kԑ ɔ kun e jɔlɛ dilɛ cԑn’n nun, sanngɛ mmla’n o lɛ k’ɔ yo nan e nin Nyanmiɛn y’a di anuansԑ’n.
S’ɔ ti kԑ e trannin kanga dilԑ’n nun’n, wuun e wun mmla blu’n i wlԑ. Afin kԑ sran kun o kanga dilԑ’n nun’n, kannzɛ ɔ ti gbanflɛn kan o, annzɛ sran kpɛnngbɛn kpa o, annzɛ tukpacԑfuԑ o, wafa kwlaa nga a ti’n san a di junman kekle, a bu-man ɔ bɔbɔ ɔ wun akunndan. S’ɔ ti kԑ e o kanga dilԑ’n nun’n, wuun be mian e kԑ e di junman nga be tra é wunmiԑn’n su’n, wuun e nun kpanngban e wu, sran fi su bu’a e lɔ, afin kanga’n ti’a like fi.
Nyanmiɛn deli i nvle’n wawɛ nun nyrɛnnɛn nun nin afε’n nun. I sɔ’n ti e wun mmla blu’n kԑ ɔ ti sran b’ɔ kle kristfuɛ mun wafa ng’ɔ fata kԑ be nanti ngwlԑlԑ su be ti bɔ b’a nyɛn i nun’n. Sa nianlԑ kpanngban kpa o ti nyanlԑ’n nun. Sɛ e bu-man Nyanmiɛn i like fi, sɛ e nin i e di-man anuansԑ’n, e kaci sa tԑ’n nin ninnge nga e konvi sɔ be’n be kanga. Sanngɛ Nyanmiɛn yili sran’n kɛ i bɔbɔ sa. Sɛ nán Nyanmiɛn’n, sran’n kwla nanti-man sɛsɛ yolԑ’n nun. Sran fi kwla nyɛn-mɛn i ti sɛ ɔ nin Nyanmiɛn be nu’an nun.
Sran ng’ɔ yo sa tԑ’n ɔ ti sa tԑ’n i kanga. Taa tɛtɛ mun, bla nin bian kunndɛlɛ sukusuku, awie wualɛ, fuɛn yolɛ nin sa tɛtɛ wie mun ekun be kaci kɛ i bisua sa. Sran wie mun be wla gua-man ase yɛlɛ kɛ jrɔkɔ wie mun be cili be b’a wu’an nun, bli bɔ be bɔ’n be o taa nɔnlɛ’n nun, nzan nɔn bolɛ’n nun, gblɛ kpɛlɛ nin klanmɔ su kɔlɛ nin wawɛ tԑtԑ’m bé jrͻkͻ’n nun. Satan fa bé akunndan’n kan ngowa. Sanngɛ Zezi de sran ng’ɔ lafi i su’n yɛ ɔ fԑ i wlu Nyanmiɛn mma’m bé wawԑ’n nun ti nyanlɛ’n nun. Krist yɛ ɔ ti kwlafuɛ kasiԑn nin-ɔn, ɔ ti miɛn ɔ nin Defuɛ, ngwlɛlɛfuɛ’m be ti’n, bua kankanfuɛ kpa’n, janvuɛ kpa’n, sran kwlaa ng’ɔ kɛn i wun ndɛ kle i’n, ɔ nyan ukalɛ nin afͻtuɛ.
Mmla blu’n ti awa b’ɔ sisi be nga be nyannin bé ti Nyanmiɛn i ye yolԑ’n ti’n bé wun. Nyanmiɛn ɔ’a kaci be si, krist ti bé Defuɛ yɛ Nyanmiɛn Wawԑ’n ɔ’a kaci bé fɔnnvɔfuɛ. Be wunnin i wlɛ kɛ Nyanmiɛn b’ɔ ti Siɛ, Ba yasua nin Wawɛ Saun’n, be ti Nyanmiɛn kunngba. Be nyannin bé ti Nyanmiɛn nun sakpa i sɔ’n ti be lɛ i ase bé wla bɔ ɔ’a gua ase’n ti. I sɔ’n ti yɛ mmla blu’n ɔ kacili atin’n nga Nyanmiɛn kle be’n i nzͻliɛ nin-ɔn, ɔ man be toli Nyanmiɛn manmanlɛ jue anwlɛn’n nun lɔ (jue mun 119 :54).